Në qendër të Tiranës, aty ku ndërtesat shumëkatëshe po ngrihen me shpejtësi dhe kulla luksoze dominojnë horizontin, një brez i tërë po ndjen se po mbetet jashtë.
Çmimet e apartamenteve në kryeqytet kanë arritur nivele të paarritshme për të rinjtë, ndërsa prania e kapitaleve të dyshimta në tregun e pasurive të paluajtshme ngre pikëpyetje serioze për drejtësinë sociale dhe qëndrueshmërinë e këtij zhvillimi urban.
Rritje e frikshme e çmimeve
Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë dhe agjencitë imobiliare, një metër katror në qendër të Tiranës tashmë kushton mbi 2,000 euro. Edhe zonat periferike, që dikur ishin më të përballueshme, sot kanë parë rritje mbi 50% krahasuar me vitin 2020. Për të rinjtë që sapo kanë hyrë në tregun e punës, ky realitet është gjithnjë e më dekurajues.
“Një apartament i vogël në periferi nuk kushton më pak se 100 mijë euro. Edhe me një kredi afatgjatë, nevojitet një pagë mujore që pak të rinj mund ta kenë,” shprehet Erisa N., 28 vjeçe, ekonomiste në sektorin publik.
Tregu i pasurive si një filtër për paratë e pista
Një ndër arsyet kryesore të rritjes së çmimeve është prezenca e parave të pakontrolluara në treg. Ekspertët dhe hetuesit financiarë kanë ngritur alarmin se pasuritë e paluajtshme, veçanërisht në Tiranë, po përdoren për pastrim parash nga aktivitetet kriminale, korrupsioni dhe trafiku.
Kjo rrit artificialisht kërkesën për prona, duke i nxjerrë jashtë loje të gjithë të rinjtë që punojnë ndershmërisht. Është mëse e qartë që çmimet do të ulen vetëm në momentin që shteti do të vendosë të ndalojë pastrimin e parave të pista në sektorin imobiljar.
“Sot shohim ndërtesa që blihen me para në dorë, pa përfshirje të bankave, nga blerës anonimë ose kompani të dyshimta. Kjo e shtrembëron krejt tregun,” thotë një ekspert i fushës, që kërkon të mbetet anonim.
Kreditë e papërballueshme dhe mungesa e mbështetjes shtetërore
Edhe pse sistemi bankar konsiderohet i qëndrueshëm, kreditë për shtëpi ofrohen me kushte që nuk përputhen me realitetin ekonomik të të rinjve. Norma e interesit, pavarësisht se është në rënie, vazhdon të jetë jashtë mundësive për shumicën.
Institucionet shtetërore nuk kanë prezantuar ende një politikë të qartë dhe efektive për të mbështetur të rinjtë në strehim, ndonëse kanë qenë premtime të përsëritura në vitet e fundit.
“Është thelbësore një strategji kombëtare për banesat, që të orientojë zhvillimin urban dhe të garantojë transparencë në financim,” shprehet Ilir H., profesor ekonomie në Universitetin e Tiranës.
Pasoja të rënda në horizont: Emigrim dhe polarizim
Nëse trendi aktual vijon, Shqipëria rrezikon të përballet me një krizë të thellë të banimit për klasën e mesme dhe një valë të re emigrimi të të rinjve të arsimuar, që nuk shohin të ardhme në vendin e tyre.
“Nëse nuk mund të blesh një shtëpi, nuk krijon dot familje, nuk ndërton të ardhmen. Dhe kur kjo bëhet normë, atëherë kemi një problem të madh si shoqëri,” shprehet sociologia Elona Xh.
