Nëse jeni vëzhgues i vëmendshëm i fushatës zgjedhore të këtyre ditëve, ndoshta e keni vënë re një simbol që shfaqet herë pas here pranë Kryeministrit Edi Rama: një yll me pesë cepa, shpesh i paraqitur në mënyrë vizualisht tërheqëse, por që për të njohurit e simboleve dhe iluzioneve optike, sjell ndër mend një motiv të njohur – yllin e pamundur.
Kjo formë, e njohur edhe si një variacion i trekëndëshit të pamundur të Penrose, është një figurë që në pamje të parë duket e rregullt dhe tridimensionale, por që, në fakt, nuk mund të ekzistojë në realitet. Është një mashtrim vizual, një objekt që sfidon logjikën e hapësirës. Anët e tij lidhen në mënyra që nuk përputhen me ligjet fizike – një iluzion i thjeshtë, por që kërkon një sy të stërvitur për t’u kuptuar.
Por pse një lider politik do të zgjidhte ta përfshinte këtë simbol në paraqitjet publike në një fushatë elektorale?
Një simbol me rrënjë të thella
Përtej aspektit estetik, ylli me pesë cepa ka një histori të ngarkuar simbolikisht. Ai ka qenë një nga simbolet më të fuqishme të regjimeve komuniste që nga Revolucioni Bolshevik i vitit 1917. Ylli përfaqëson pesë kontinentet dhe pesë gishtat e dorës së punëtorit – një metaforë për unitetin dhe fuqinë e klasës punëtore në një sistem të drejtë dhe pa klasa. Shqipëria nuk ka qenë përjashtim: për dekada me radhë, ky yll ka qenë ikonë e një rendi që premtonte një shoqëri të re, të barabartë, të ndërtuar mbi konceptin e "Njeriut të Ri" socialist.
Ky “njeri i ri” duhej të ishte i disiplinuar, i përkushtuar ndaj partisë dhe pa egoizmin individualist të shoqërive perëndimore. Por ky ideal nuk u realizua kurrë – ashtu si vetë ylli i pamundur, edhe ky projekt shoqëror ishte i ndërtuar mbi një iluzion të strukturuar mirë: një mashtrim vizual e etik që, pas zhveshjes nga propaganda, u tregua i parealizueshëm dhe, në fund, i dëmshëm.
Një paralajmërim i heshtur apo një eksperiment estetik?
Kur ky yll i pamundur shfaqet sot, i përdorur nga një figurë politike si Kryeministri, lind pyetja: a është kjo një zgjedhje thjesht artistike, apo një sinjal simbolik? A është një kujtesë e qëllimshme ndaj së kaluarës?
Njësoj si ylli i pamundur, edhe struktura e pushtetit modern mund të duket solide dhe racionale në sipërfaqe, por sapo e vështron nga një kënd tjetër, zbulohet se lidhjet që e mbajnë atë në këmbë janë shpesh iluzore, kontradiktore, të papajtueshme me realitetin.
A është kjo një kritikë e fshehur ndaj sistemeve të mëparshme, një përqeshje e simbolikës komuniste, apo thjesht një vepër arti që ne po e mbingarkojmë me kuptime?
Nëse e marrim simbolikën ylli i pamundur = projekt i pamundur, atëherë përdorimi i tij në kontekst politik (sidomos në një fushatë) mund të interpretohet nga disa si një paralajmërim i heshtur, apo të paktën si një sinjal që ngre dyshime:
“Njeriu i Ri” i regjimit komunist duhej të ishte pa të meta, por rezultoi një individ i frikësuar, i nënshtruar dhe i kontrolluar.
Ylli i pamundur duket si formë ideale. por nuk mund të ndërtohet realisht.
Pra, nëse mesazhi është i qëllimshëm, atëherë nuk është thjesht estetikë. Është një mënyrë e rafinuar për të testuar sa thellë kupton shoqëria mesazhet e nëntekstit.
