Shqipëria po përballet me një tranzicion demografik të shpejtë, i shoqëruar nga një nivel i lartë emigracioni në moshat e reja dhe një plakje e përshpejtuar e popullsisë. Sipas draft-strategjisë së BERZH për periudhën 2025-2030, ky fenomen përbën një rrezik serioz për qëndrueshmërinë ekonomike të vendit.
Ndër katër rreziqet kryesore që kërcënojnë sigurinë ekonomike të Shqipërisë—kapacitetet e pamjaftueshme institucionale, ndryshimet demografike, ndikimi i klimës dhe zhvillimet e jashtme—dy prej tyre, "faktori demografik" dhe "pasiguria në tregjet e huaja," janë vlerësuar si kërcënime me ndikim shumë të lartë.
Të dhënat e fundit nga Censi 2023 tregojnë se popullsia shqiptare është tkurrur me rreth 14.8% midis viteve 2011 dhe 2023, ndërsa mosha mesatare e popullsisë është rritur me 7.5 vite. Në ndryshim nga vendet e tjera europiane, ky tranzicion në Shqipëri ka vazhduar për më shumë se tre dekada, me një bilanc negativ mes largimeve dhe ardhjeve. Emigracioni i moshave të reja ka krijuar një hendek të ndjeshëm në fuqinë punëtore, duke penguar zhvillimin e sektorëve jetikë si bujqësia dhe turizmi.
Pavarësisht se ekonomia shqiptare ka shënuar rritje pas pandemisë Covid-19, tendenca për emigrim mbetet e lartë, madje edhe tek ata me të ardhura mbi mesataren. Një sondazh i zhvilluar nga “Monitor” në shtator 2024 me 1,044 pjesëmarrës (857 brenda vendit dhe 187 jashtë tij) përmes platformës ECR, evidentoi një valë të re emigracioni midis personave të arsimuar dhe ekonomikisht të stabilizuar. Më shumë se 94% e të anketuarve kishin arsim të lartë, ndërsa gati gjysma e tyre mbanin titullin PhD. Ndër ata që jetojnë në Shqipëri, 40% kishin bërë tashmë planet për t’u larguar brenda dy viteve të ardhshme.
Dallimi kryesor mes popullatës së gjerë dhe profesionistëve që synojnë emigrimin është tek arsyet e largimit. Ndërsa faktorët ekonomikë dhe mundësitë e punësimit mbeten shtysat kryesore për shumicën e emigrantëve, për shtresën e mesme dhe profesionistët shkaku kryesor është mungesa e shpresës për përmirësim të situatës në vend. Mungesa e cilësisë në shërbimet shëndetësore dhe arsimore përbën gjithashtu një arsye kyçe për këtë kategori.
Emigracioni në Shqipëri ka marrë përmasat e një krize të thellë, e cila ende nuk është trajtuar në mënyrë të duhur nga autoritetet. Pa një diagnozë të saktë dhe masa konkrete për ta frenuar, efektet e tij mund të bëhen të pandreqshme. BERZH dhe institucionet financiare ndërkombëtare po e shohin faktorin demografik si një kërcënim të madh për perspektivën ekonomike të vendit, duke ngritur alarmin për nevojën e një strategjie urgjente për ta përballuar këtë sfidë.
