Në një kohë kur shumë vende po përfitojnë nga tendencat e "nearshoring", zhvendosja e prodhimit më pranë tregjeve të destinacionit, Shqipëria duket se po humb një mundësi të rëndësishme. Jo vetëm që vendet e punës nuk po shtohen, porgjithnjë e më shumë procese dhe pozicione pune po zhvendosen jashtë vendit, një fenomen që ka pasoja për ekonominë dhe stabilitetin e tregut të punës.
Arsyet kryesore për këtë zhvendosje të thellë lidhen me rritjen e kostove të punës dhe ndikimin negativ të rënies së euros, duke bërë që shumë fabrika dhe kompani që prodhojnë në sektorë sitekstili, këpucët, ushqimet dhe industri të tjera të zhvendosin aktivitetin jashtë Shqipërisë. Kjo gjendje reflektohet në të dhënat e Anketës Europiane për Aftësitë dhe Vendet e Punës të vitit2023, ku thuhet se 21% e punëtorëve shqiptarë raportojnë që njëpjesë e punës së tyre tashmë është transferuar në një shtet tjetër, ku 14% e saj është zhvendosur në Ballkanin Perëndimor dhe16% në vendet e BE-së, pasi aty sigurohen kushtet që vendi ityre nuk ua garanton dot.
Kjo prirje e lartë e transferimit të punës jashtë vendit është veçanërisht shqetësuese në krahasim me vendet e tjera të rajonitdhe Europës. Me kalimin e viteve, tregu shqiptar i punës po përjeton një tranzicion të shpejtë, ku përveç zhvendosjeve të prodhimit, punëtorët po përballen gjithashtu me sfida të reja nga teknologjitë e avancuara digjitale. Sipas anketës, një e treta e punëtorëve kanë përjetuar futjen e teknologjive të reja digjitale në vendet e tyre të punës, një ndryshim që kërkon zhvillimin e aftësive të reja dhe përgatitje profesionale të avancuar për t'iu përgjigjur kërkesave të reja të tregut.
Punëtorët raportojnë për ndryshime të rëndësishme brenda një periudhe të shkurtër prej 12 muajsh. Një në tre persona (35%) deklarojnë se në vendet e tyre të punës janë prezantuar teknologji të reja digjitale, ndërsa 47% thonë se janë krijuar produkte ose shërbime të reja. Megjithatë, këto zhvillime nuk janë domosdoshmërisht pozitive për punëtorët. Shpesh, futja e teknologjive të reja çon në nevojën për të ndryshuar aftësitë ose për të përballuar një presion të shtuar për adaptim, duke i bërëpunëtorët, sidomos të rinjtë dhe ata në pozicione të kualifikuara, të ndihen të ekspozuar ndaj pasigurive të reja.
Nga ana tjetër, dalohet një përpjekje formale e sektorit publik për të ndjekur trendet e modernizimit të tregut, duke investuarnë arsimimin dhe trajnimin e mëtejshëm të punëtorëve, sidomos në fushën e teknologjisë. Kjo është një përpjekje për të ndihmuar punëtorët të përballen me kërkesat e reja që sjellin teknologjitë digjitale dhe për t’i pajisur ata me aftësi të avancuara. Por sfidat mbeten të mëdha: evidenca tregon se ekspozimi ndaj teknologjisë, ndonëse i domosdoshëm, kërkon investime të vazhdueshme për të mbështetur një treg pune të qëndrueshëm dhe për të ruajtur pozicionet e punës brendavendit.
Ndërsa Shqipëria përballet me sfida të rëndësishme në ruajtjen e vendeve të punës dhe në përshtatjen me zhvillimet teknologjike, pyetja që mbetet është: A do të mund të adoptojë politika tëqëndrueshme për të mbajtur dhe zhvilluar tregun e saj të punës, apo rritja e vazhdueshme e kostove dhe rënia e mbështetjes për prodhimin do ta lënë Shqipërinë gjithnjë e më të varur nga tregjet e jashtme?
