Në një situatë ku ndryshimet klimatike dhe fenomenet natyrore ekstreme po i shtyjnë vendet të ndërmarrin masa mbrojtëse, Shqipëria po përballet me sfida të mëdha lidhur me digat. Komiteti i Digave të Mëdha ka theksuar vazhdimisht nevojën për vëmendje dhe veprime konkrete për të adresuar problemet që lidhen me strukturat ujore të vendit.
Kreu i Komitetit të Digave të Mëdha, Arjan Jovani, tha se ekzistojnë të paktën 136 diga që nuk përmbushin më qëllimin e tyre të ndërtimit. Këto përfshijnë 35 diga të mëdha dhe 101 diga më të vogla, ndërsa disa nga këto diga ose nuk ekzistojnë më strukturalisht ose janë pranuar nga autoritetet lokale për t’u dekomisionuar.
Përveç kësaj, 46 diga të tjera kanë humbur koordinatat e sakta dhe disa rezervuarë janë shndërruar në toka bujqësore. Aktualisht, kuadri ligjor në lidhje me dekomisionimin e digave është i strukturuar, por mungojnë udhëzimet dhe standardet teknike për zbatimin e procesit.
Në total, Shqipëria ka mbi 650 diga për ujitje dhe funksione të tjera, si turizëm dhe peshkim, ndërkohë që 24 diga shërbejnë kryesisht për prodhimin e energjisë. Pavarësisht kësaj, deri tani nuk është realizuar asnjë dekomisionim dige, ndërsa shumë struktura janë mbi 50 vjeç dhe paraqesin rrezik për komunitetet pranë.
Ky situatë paraqet një sfidë të madhe për autoritetet e vendit që duhet të forcojnë përpjekjet për menaxhimin dhe sigurinë e këtyre strukturave vitale.
Në Shqipëri, çështja e menaxhimit të digave ka fituar vëmendje të veçantë për shkak të ndikimeve të tyre në mjedis dhe ekonominë lokale. Një nismë për heqjen e digave në bashkëpunim me pushtetin lokal dhe Komitetin Kombëtar të Digave të Mëdha (KKDM), synon evidentimin e digave që janë jashtë funksionit ose shumë të kushtueshme për t'u mirëmbajtur. Zgjidhje më e mirë është rikthimi i rrjedhjes së lirë të ujërave.
Ky projekt mbështet zbatimin e detyrimeve sipas Direktivës Kuadër të Ujit (DKU) dhe përmirësimin e cilësisë së ujit, e cila është kthyer në një problem serioz mjedisor. Disa nga piketat e diskutuara përfshijnë:
Çdo digë ka një pronar, dhe ligji për digat aktualisht nuk përfshin vlerësimin e ndikimit në mjedis, kalimin e peshkut apo marrëdhënien ekologjike.
Gjithashtu është nënvizuar se disa diga, veçanërisht ato mbi 40 vjeçare, përbëjnë rreziqe mjedisore dhe ushqimore për shkak të pranisë së metaleve të rënda toksike. Profesore Erdona nga Universiteti Bujqësor, gjatë një takimi, ka vënë në dukje rrezikun që ata përbëjnë për zinxhirin ushqimor. Në parkun Shebenik-Jabllanicë, gjenden diga që rrezikojnë ekosistemin dhe për të cilat shpesh nuk merren masa adekuate.
Ky diskutim nënvizon nevojën urgjente për të adresuar këto çështje për të mbrojtur mjedisin dhe ekonominë në komunitetet afër digave.
