Ministri i Financave, Petrit Malaj, ka pezulluar ligjin për rivlerësimin e pronave, një iniciativë që synonte të ulte tatimin mbi fitimin kapital në shitblerjen e pronave. Ky vendim është bërë pavarësisht mbështetjes së kryeministrit Edi Rama për këtë nismë në korrik të vitit 2023, i cili deklaroi se ligji do të hynte në fuqi nga fundi i shtatorit me një taksë prej 5% për rivlerësimin e pronave.
Ligji për rivlerësimin e pronave, i propozuar fillimisht nga deputetja socialiste Blerina Gjylameti në maj, kishte për qëllim të ulte taksën nga 15% në 3%, duke u dhënë qytetarëve dhe bizneseve një mundësi për të rivlerësuar pronat e tyre me një barrë më të lehtë tatimore. Kjo do të thoshte që një qytetar që ka blerë një pronë për 100 mijë euro dhe e shet për 150 mijë euro, në vend të pagimit të një tatimi prej 15% për 50 mijë euro diferencë, do të paguante vetëm 5%.
Por, për shkak të pezullimit të këtij projektligji nga Ministria e Financave, miratimi është shtyrë për janar të vitit 2025, me një probabilitet të lartë që të mos kalojë për shkak të kufizimeve të Kodit Zgjedhor, i cili do të hyjë në fuqi në atë periudhë. Kjo nënkupton që ligji mund të mos miratohet përpara zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2025, duke e zvarritur edhe më shumë këtë çështje.
Arsyet e shtyrjes dhe ndikimi në çmimet e pronave
Ministri Malaj e ka arsyetuar pezullimin e ligjit me faktin se drafti kërkon më shumë kohë për t’u lidhur me ndryshimet në çmimet e referencave të pronave në të gjithë Shqipërinë, veçanërisht në zonat bregdetare. Aktualisht, Ministria e Financave po punon për hartimin e një harte të re të çmimeve të referencave, e cila do të reflektojë një rritje të konsiderueshme në disa zona të vendit, sidomos në bregdet.
Çmimet e referencave janë vlera bazë të përdorura për llogaritjen e taksës së pronës, dhe ndryshimet në këto çmime mund të çojnë në rritje të ndjeshme të barrës tatimore për pronarët e pronave. Ky plan, sipas ministrisë, duhet të përfundojë përpara se të aplikohet ulja e tatimit, pasi në të kundërtën, personat që zotërojnë prona në bregdet ose në zonat me vlerë të lartë do të përfitonin nga një rivlerësim i favorshëm pa reflektuar vlerën reale të tregut.
Ndikimi në tregun e pasurive të paluajtshme
Një prej efekteve më të dukshme të kësaj zvarritjeje ka qenë bllokimi i tregut të pasurive të paluajtshme. Qytetarët dhe bizneset kanë pezulluar shitblerjet e pronave të tyre, duke pritur që të hyjë në fuqi ligji i rivlerësimit. Ky bllokim ka sjellë një ngërç të dukshëm në aktivitetin e tregut, i cili ka mbetur i pezulluar për një periudhë të gjatë, duke ndikuar në transaksionet e zakonshme të pasurive.
Ndërkohë, një segment i vetëm ka përfituar nga kjo situatë: ndërtuesit. Në shitjet e para të pronave, ndërtuesit nuk janë subjekt i tatimit mbi fitimin kapital, pasi nuk ka një diferencë çmimi blerjeje dhe shitjeje. Si rezultat, ata kanë vazhduar të shesin pronat e tyre, të pashqetësuar nga konkurrenca e shitësve privatë. Për shumë aktorë në treg, kjo situatë ngre dyshime nëse vonesat dhe zvarritjet e ligjit janë të qëllimshme për të favorizuar ndërtuesit, duke i ndihmuar ata të lirojnë stokun e tyre të pronave.
Manovër e qëllimshme apo mungesë përgjegjësie?
Zvarritjet e ligjit për rivlerësimin e pronave kanë ngritur pyetje mbi qëllimet e vërteta të qeverisë në këtë proces. Ndërsa ndërtuesit kanë përfituar nga një treg pa konkurrencë, qytetarët dhe bizneset e zakonshme janë të detyruar të presin për një kohë të pacaktuar, duke mos qenë në gjendje të kryejnë transaksionet e tyre me taksa më të ulëta.
Edhe pse është e mundur që ky proces të jetë thjesht mungesë koordinimi dhe planifikimi, shumë zëra në treg dhe në politikë spekulojnë se mund të jetë një manovër e qëllimshme për të favorizuar aktorët e fuqishëm të ndërtimit. Ky sektor ka qenë gjithmonë një prej më të favorizuarve nga politika në Shqipëri, dhe situata aktuale nuk duket se bën përjashtim.
Ndërkohë, familjet dhe qytetarët duhet të përgatiten për një periudhë më të gjatë pritjeje, me rritje të pritshme të çmimeve të referencave dhe barrës tatimore mbi pronat e tyre. Nëse këto ndryshime hyjnë në fuqi, rivlerësimi mund të bëhet më pak i dobishëm për shumë pronarë, pasi çmimet më të larta të referencës do të nënkuptojnë taksa më të larta për pronat e rivlerësuara.
