Nënshkrimi i paralajmëruar i marrëveshjes për lëvizjen e lirë me letërnjoftime ndërmjet gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor ka zgjuar shpresën e shumë qytetarëve të Bosnjë e Hercegovinës (BeH) se pas disa vitesh do të mund të udhëtojnë sërish në Kosovë pa vizë.
Marrëveshja, e cila pritet të nënshkruhet nga liderët e vendeve të rajonit më 3 nëntor në kuadër të Procesit të Berlinit, për shumë qytetarë të BeH-së që kanë lidhje farefisnore me Kosovën, por edhe ata që nuk kanë dhe duan të vizitojnë vendin në mënyrë private apo për punë, mund të sigurojë udhëtim të lirë pa iu nënshtruar procedurës së komplikuar, të gjatë e të shtrenjtë të vizave.
Deri më tani, ata që jetojnë në BeH dhe kanë familje në Kosovë dhe anasjelltas, janë përballur me peripeci të shumta gjatë marrjes së vizës. Shumë njerëz hoqën dorë nga udhëtimi në Kosovë për shkak të procedurës së komplikuar dhe të shtrenjtë.
Regjimi i vizave disa qytetarëve ia bëri të pamundur që vizitojnë familjet, pjesëmarrjen në ngjarje të rëndësishme familjare, si dhe përcjelljen e fundit të familjarëve më të afërt.
Virdxhina Zhubi, nga Sarajeva, prindërit e së cilës janë me origjinë nga Kosova, prej vitesh nuk ka mundur të vizitojë motrën dhe të afërmit e saj që jetojnë në Gjakovë të Kosovës. Problemi ishte, si me të tjerët, procedura e ndërlikuar e dhënies së vizave, për të cilën ajo do të duhej të shkonte dy herë në Zagreb ose në Tiranë.
“Kam qenë korrespondente e Radio Televizionit të Kosovës për shumë vite. Në këto disa vite nuk munda të shkoja kurrë në mbledhjet që kishim. Ne nënshkruam kontratën duke na dërguar me postë. Nuk mund të vinin as të afërmit, mund të vinin vetëm ata që kanë pasaporta të huaja”, tha Zhubi në një bisedë me Anadolu Agency (AA).
Ajo theksoi se që nga viti 2014 nuk ka qenë në Kosovë dhe bëri të ditur se nëse nënshkruhet dhe hyn në fuqi marrëveshja për lëvizje vetëm me letërnjoftime, në rastin e parë do ta vizitojë Kosovën.
“E pashë motrën time më në fund dy vjet më parë kur u takuam në Beograd. Të tjerët nuk i kam parë për shtatë vjet. Të gjithë jemi në pritje të nënshkrimit të marrëveshjes. Shpresojmë që së shpejti të hyjë në fuqi”, tha Zhubi.
Siç tha ajo, shqiptarët me origjinë nga Kosova që jetojnë në BeH përballen me probleme të ndryshme për shkak të mosnjohjes së dokumenteve të Kosovës.
“Certifikata e zakonshme e lindjes nuk njihet në BeH. Cilido shqiptar që kërkon të zgjidhë çështjen e pronave të paluajtshme nuk mund ta bëjë këtë pasi nuk njihen dokumentet. Shumë prej tyre nuk kanë mund të shkonin as në varrimin e të dashurve të tyre. Nënat që humbën fëmijët e tyre në luftën në BeH nuk mund të vizitonin varret, nuk mund të vijnë të vizitojnë të afërmit e tyre. Por me këtë nuk përballen vetëm shqiptarët nga Kosova, por edhe boshnjakët që jetojnë në Kosovë, për të cilët ky është atdheu i tyre”, shtoi Zhubi.
Mensur Varaki nga Sarajeva prej 20 vitesh nuk i ka vizituar të afërmit e tij në Kosovë, ku ka lindur babai i tij.
“Doja të shkoja atje. Kohët e fundit më ka vdekur gruaja e xhaxhait dhe nuk kam mundur të shkoj në Kosovë, pikërisht për shkak të peripecive të shumta që ka sjellë regjimi i vizave. Kur marrëveshja të hyjë në fuqi, unë do të ik menjëherë. Më kujtohet si fëmijë, çdo vit shkonim në Gjakovë, ku kemi familje të madhe në vetë çarshinë”, tha Varaki.
Muharrem Zejnullahu, Konsull i Përgjithshëm Nderi i Shqipërisë në BeH dhe kryetar i Komunitetit të Shqiptarëve në BeH, familja e të cilit i ndjeu vetë pasojat e regjimit të vizave ndërmjet BeH-së dhe Kosovës, deklaroi se heqja përfundimtare e vizave ndërmjet të dy vendet do të përfaqësonte rrënimin e “copës së murit të mbetur” në rajon.
Ai kujtoi se që nga viti 2004, BeH ka filluar të aplikojë regjimin e vizave ndaj Kosovës, por jo aq rigoroz sa në vitin 2008 pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës.
“Që nga ai moment, BeH jo vetëm që nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, por ky vend asnjëherë nuk ka njohur asnjë dokument të vetëm të administratës së Kosovës, të asnjë niveli”, theksoi Zejnullahu.
Ai tha se mosnjohja e dokumenteve të Kosovës për qytetarët e BeH-së me origjinë nga Kosova krijoi probleme të mëdha, që nga zgjidhja e çështjeve të patundshmërive, lidhja e përvojës së punës, trajtimi mjekësor dhe çështjet e udhëtimit.
Nënat kosovare nuk mund t’i vizitojnë varret e djemve të tyre
Në vitin 2014, Kosova vendosi masa reciproke të vizave ndaj BeH-së, pasi ky vend nuk i hoqi vizat për qytetarët e Kosovës. Zejnullahu thotë se ky reciprocitet krijoi probleme shtesë të mëdha për komunitetin e tij dhe ua pamundësoi shumë familjeve në BeH që lirisht të vizitojnë të dashurit e tyre.
“Gjëja më drastike është se baballarët dhe nënat e luftëtarëve të rënë nga Kosova për sovranitetin e BeH-së gjatë agresionit të vitit 92-95 nuk kanë mundur asnjëherë dhe as që u është dhënë mundësia nga BeH që të vijnë, nëse jo diçka tjetër, të vizitojnë varret e fëmijëve të tyre që janë varrosur këtu, e lëre më të marrin eshtrat”, tha Zejnullahu.
Sipas tij, vite më parë Komuniteti i Shqiptarëve në BeH i është drejtuar institucioneve të BeH-së dhe Kosovës me kërkesa për të lehtësuar procedurat e dhënies së vizave dhe vetë udhëtimin, por autoritetet e të dyja vendeve ishin të shurdhër. Iu drejtuan edhe faktorit ndërkombëtar dhe këtë rast falënderoi Këshillin për Bashkëpunim Rajonal, në krye me Sekretaren e Përgjithshme Majlinda Bregu, për përpjekjet që kanë bërë në dy vitet e fundit për zgjidhjen e çështjes së lëvizjes së lirë të njerëzve, mallrave dhe kapitalit.
Përmirësimi i marrëdhënieve me Kosovën, në interes të BeH-së
Ai beson se me heqjen e vizave do të ketë një ndryshim në normalizimin edhe të marrëdhënieve të tjera ndërmjet BeH-së dhe Kosovës, që kanë të bëjnë me aspektin politik. Ai shpreson se Sarajeva dhe Prishtina mund të përpiqen të hapin një zyrë kontakti, siç kanë bërë vendet e tjera që nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.
“Pres që kjo të jetë një lëvizje që definitivisht pa frikë nga të tjerët, veçanërisht atë që do t’u thonë në Beograd liderëve të Republikës Srpska, të ulen, nëse asgjë tjetër, në margjinat e ndonjë forumi rajonal apo ndërkombëtar dhe të diskutojnë se si dhe në çfarë mënyre mund të gjendet zgjidhja më e mirë për problemet që janë artificiale ndërmjet BeH-së dhe Kosovës. BeH dhe Kosova nuk kanë asnjë çështje të hapur mes tyre”, tha Zejnullahu.
Ai beson se përmirësimi i marrëdhënieve me Kosovën është në interes të madh të BeH-së, sepse është një nga vendet e pakta me të cilat BeH ka pasur suficit tregtar të jashtëm në vitet e fundit. Siç tha ai, BeH ishte republika më e pranishme e ish-Jugosllavisë në Kosovë, me kapacitetet e saj ekonomike, madje edhe deri në vitin 1990.
“Kjo mund të shfrytëzohet. Kjo krizë, e cila u shfaq nga agresioni i Rusisë kundër Ukrainës, na tregon se koha që do të vijë do të jetë shumë e vështirë. Çdo hapësirë në Ballkan është shumë e rëndësishme që vendet e Ballkanit të kenë mundësi të tregtojnë produktet e tyre, për ne qytetarët do të hapë absolutisht atë derë të gjerë që deri më tani mes BeH-së dhe Kosovës ishte e magjepsur, jo e blinduar”, tha Zejnullahu.
Vitin e ardhshëm i mundshëm udhëtimi me karta identiteti
Më 21 tetor, ministrat e Punëve të Jashtme të Maqedonisë së Veriut, Shqipërisë, Bosnjë e Hercegovinës, Kosovës, Malit të Zi dhe Serbisë ranë dakord për tri marrëveshje mobiliteti të koordinuara nga Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal (KBR) në kuadër të Procesit të Berlinit, ndër të cilat marrëveshja kryesore është për lëvizjen me kartë identiteti.
Tri marrëveshjet, ajo e lirisë së lëvizjes me kartë identiteti, njohja e kualifikimeve të arsimit të lartë dhe njohja e kualifikimeve profesionale për mjekët e mjekësisë, mjekët e stomatologjisë dhe arkitektët, pritet të nënshkruhen në samit nga krerët e shteteve dhe qeverive të Ballkanit Perëndimor si pjesë e Procesit të Berlinit më 3 nëntor në kryeqytetin e Gjermanisë.
Marrëveshja për lëvizjen e lirë me karta identiteti përfshin mundësinë e heqjes së regjimit ekzistues të vizave ndërmjet BeH-së dhe Kosovës.
Siç tha në një intervistë për AA Sekretarja e Përgjithshme e KBR-së, Majlinda Bregu, marrëveshja për lirinë e lëvizjes me karta identiteti në Ballkanin Perëndimor do të hyjë në fuqi pas kalimit të procedurës së ratifikimit në parlamentet shtetërore të të gjashtë vendeve të rajonit, gjë që pritet të ndodhë në vitin 2023.
